علت ورم پلک پایین چشم

علت ورم پلک پایین چشم: با مطالعه این مقاله جامع، با انواع علت ورم پلک پایین چشم، از جمله آلرژی، عفونت، مشکلات سیستمیک و سبک زندگی آشنا شوید و راهکارهای تشخیصی و درمانی مناسب را بیابید.

مقدمه: مقاله پیش رو توسط واحد تولید محتوای تخصصی چشم پزشکی دکتر صدوق تهیه و تدوین گردیده است. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق، کاربردی و مبتنی بر شواهد علمی در زمینه سلامت چشم به شما مخاطبان گرامی است. ورم پلک پایین چشم یکی از شکایت های نسبتاً شایع در مراجعات چشم پزشکی محسوب می شود که می تواند ناشی از طیف وسیعی از عوامل، از مسائل ساده و گذرا گرفته تا شرایط نیازمند توجه فوری پزشکی، باشد. درک صحیح علت ورم پلک پایین چشم اولین و مهم ترین گام در جهت انتخاب رویکرد درمانی مناسب و پیشگیری از عوارض احتمالی است. 

علت ورم پلک پایین چشم

علت ورم پلک پایین چشم یک عبارت کلی است که به تجمع مایع یا التهاب در بافت های زیر پوست پلک تحتانی اشاره دارد و منجر به پف آلودگی یا تورم قابل مشاهده می شود. این وضعیت می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد و با علائم دیگری نظیر قرمزی، خارش، درد، حساسیت به لمس، یا تغییرات بینایی همراه گردد. بافت پلک ها بسیار ظریف و پرعروق است و به همین دلیل نسبت به تغییرات مایعات بدن، واکنش های التهابی و آلرژیک حساسیت بالایی نشان می دهد.

اساساً، تورم زمانی رخ می دهد که تعادل میان ورود و خروج مایع در فضای بین سلولی بافت پلک به هم می خورد، یا زمانی که سلول های التهابی به این ناحیه هجوم می آورند.

شناسایی عامل زمینه ای، کلید اصلی مدیریت موفق این عارضه است، زیرا درمان باید متناسب با علت ورم پلک پایین چشم انتخاب شود. عوامل متعددی می توانند در بروز این حالت نقش داشته باشند که در ادامه به تفصیل به آن ها می پردازیم. درک این نکته ضروری است که گاهی اوقات ورم پلک پایین می تواند نشانه ای از یک مشکل سیستمیک جدی تر باشد که نیازمند بررسی های پزشکی دقیق تری است.

علل شایع تورم پلک تحتانی: از آلرژی تا عفونت

مجموعه ای از شرایط موضعی چشمی وجود دارند که به طور متداول منجر به تورم پلک پایین می شوند. این موارد اغلب با علائم چشمی دیگری نیز همراه هستند و تشخیص آن ها معمولاً از طریق معاینه بالینی امکان پذیر است.

آلرژی ها: دشمنان پنهان چشم

واکنش های آلرژیک یکی از شایع ترین دلایل ورم پلک پایین، به ویژه اگر همراه با خارش، قرمزی و آبریزش باشد، محسوب می شوند. این واکنش ها زمانی رخ می دهند که سیستم ایمنی بدن به مواد بی ضرری مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، مو یا شوره حیوانات خانگی، یا ترکیبات موجود در مواد آرایشی و بهداشتی (آلرژن ها) بیش از حد واکنش نشان می دهد. در پاسخ به آلرژن، سلول های ایمنی بدن، به ویژه ماست سل ها، هیستامین و سایر مواد شیمیایی التهاب زا را آزاد می کنند.

این مواد باعث گشاد شدن عروق خونی کوچک در پلک ها و افزایش نفوذپذیری آن ها می شوند که نتیجه آن نشت مایع به بافت های اطراف و بروز تورم، قرمزی و خارش است. ورم ناشی از آلرژی معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند، اما ممکن است در یک چشم شدیدتر باشد.

• چگونه ورم ناشی از آلرژی را تشخیص دهیم؟
  • معمولاً ورم ناشی از آلرژی با خارش شدید، قرمزی ملتحمه (سفیدی چشم)، و آبریزش شفاف همراه است. علائم ممکن است فصلی باشند (مانند تب یونجه) یا در تمام طول سال (در اثر آلرژن های خانگی) وجود داشته باشند. پاسخ مثبت به داروهای آنتی هیستامین نیز می تواند مؤید تشخیص آلرژی باشد.

بلفاریت: التهاب لبه پلک ها

بلفاریت به التهاب مزمن لبه های پلک اشاره دارد که می تواند پلک بالا و پایین را درگیر کند. این وضعیت اغلب ناشی از رشد بیش از حد باکتری هایی است که به طور طبیعی روی پوست زندگی می کنند یا به دلیل اختلال در عملکرد غدد چربی کوچک (غدد میبومین) در لبه پلک ها ایجاد می شود. بلفاریت می تواند باعث قرمزی، تورم لبه پلک، احساس سوزش یا جسم خارجی در چشم، پوسته پوسته شدن در پای مژه ها و گاهی ریزش مژه ها شود.

تورم پلک پایین در بلفاریت معمولاً خفیف تا متوسط است و بیشتر در ناحیه لبه پلک متمرکز می شود. رعایت بهداشت پلک، مانند شستشوی منظم لبه پلک با شامپو بچه رقیق شده یا محلول های مخصوص، نقش کلیدی در کنترل بلفاریت دارد.

شالازیون و گل مژه: توده های مزاحم پلکی

شالازیون و گل مژه هر دو باعث ایجاد توده های متورم و موضعی در پلک می شوند، اما علت و ماهیت آن ها متفاوت است.

• گل مژه (Stye یا Hordeolum): یک عفونت باکتریایی حاد در یکی از فولیکول های مژه یا غدد چربی مرتبط با آن است. گل مژه معمولاً به صورت یک برجستگی قرمز، دردناک و حساس به لمس در نزدیکی لبه پلک ظاهر می شود و ممکن است مرکز آن چرکی (شبیه جوش) باشد. این عفونت باعث التهاب و تورم موضعی می شود که می تواند به کل پلک پایین گسترش یابد.
• شالازیون (Chalazion): ناشی از انسداد و التهاب یکی از غدد میبومین در عمق بیشتر پلک است. این غدد مسئول ترشح چربی برای لایه اشکی هستند. انسداد مجرای غده باعث تجمع ترشحات چربی و ایجاد یک کیست التهابی غیرعفونی می شود. شالازیون معمولاً به صورت یک توده سفت، بدون درد (یا با درد خفیف) و با رشد آهسته تر نسبت به گل مژه ظاهر می شود و کمی دورتر از لبه پلک قرار دارد. التهاب ناشی از شالازیون نیز می تواند منجر به تورم عمومی تر پلک پایین گردد.

اگرچه این دو حالت موضعی هستند، اما واکنش التهابی ناشی از آن ها می تواند به بافت اطراف گسترش یافته و علت ورم پلک پایین چشم به صورت منتشرتر باشد.

عفونت های چشمی: فراتر از یک قرمزی ساده

عفونت های مختلف چشمی نیز می توانند باعث تورم پلک پایین شوند:

• التهاب ملتحمه (Conjunctivitis یا Pink Eye): التهاب غشای نازک و شفافی (ملتحمه) است که سطح داخلی پلک ها و روی سفیدی چشم را می پوشاند. این التهاب می تواند ویروسی، باکتریایی یا آلرژیک باشد. هر سه نوع می توانند باعث قرمزی، ترشح، و تورم پلک ها (از جمله پلک پایین) شوند. نوع ویروسی و باکتریایی مسری هستند.
• سلولیت پری اوربیتال (Preseptal Cellulitis): عفونت بافت های پلک و پوست اطراف چشم، در جلوی سپتوم اوربیتال (یک دیواره بافتی نازک که حد فاصل پلک و کاسه چشم است) می باشد. این حالت معمولاً ناشی از گسترش عفونت موضعی (مانند گل مژه یا خراش پوستی) یا عفونت سینوس ها است. علائم شامل قرمزی، تورم شدید و گرمی پلک است. بینایی و حرکت چشم معمولاً تحت تأثیر قرار نمی گیرد.
• سلولیت اوربیتال (Orbital Cellulitis): این یک عفونت بسیار جدی تر و اورژانسی است که بافت های عمقی تر کاسه چشم، در پشت سپتوم اوربیتال را درگیر می کند. علائم مشابه سلولیت پری اوربیتال است اما معمولاً شدیدتر بوده و ممکن است با درد هنگام حرکت چشم، کاهش بینایی، دوبینی، تب و حتی بیرون زدگی کره چشم (پروپتوزیس) همراه باشد. این وضعیت نیازمند بستری و درمان فوری با آنتی بیوتیک های وریدی است.
• داکریوسیستیت (Dacryocystitis): عفونت کیسه اشکی که در گوشه داخلی چشم، نزدیک بینی قرار دارد. این عفونت باعث تورم، قرمزی و درد در ناحیه بین چشم و بینی می شود و می تواند به پلک پایین نیز گسترش یابد. فشار دادن روی این ناحیه ممکن است باعث خروج چرک از مجرای اشکی شود.

عوامل سیستمیک و سبک زندگی مؤثر بر ورم پلک پایین

گاهی اوقات، علت ورم پلک پایین چشم نه یک مشکل موضعی چشمی، بلکه بازتابی از یک وضعیت کلی تر در بدن یا نتیجه عادات سبک زندگی است.

احتباس مایعات: نقش رژیم غذایی و هورمون ها

بدن ما به طور مداوم در حال تنظیم تعادل مایعات است. مصرف بیش از حد نمک (سدیم) می تواند باعث شود بدن آب بیشتری را در خود نگه دارد تا غلظت سدیم را متعادل کند. این احتباس مایعات عمومی می تواند در نواحی با بافت نرم و شل مانند زیر چشم ها، خود را به صورت پف آلودگی و تورم نشان دهد، به ویژه صبح ها پس از بیدار شدن که مایعات در طول شب فرصت تجمع داشته اند. علاوه بر رژیم غذایی، تغییرات هورمونی نیز می توانند نقش داشته باشند.

برخی زنان در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی به دلیل نوسانات هورمونی دچار احتباس مایعات و تورم پلک می شوند. همچنین، دهیدراتاسیون یا کم آبی بدن، به طور متناقضی، می تواند باعث شود بدن در تلاش برای حفظ آب، مایعات را در خود نگه دارد و منجر به تورم شود.

کم خوابی و خستگی: آینه ای در چشمان شما

خواب ناکافی و خستگی مزمن می توانند تأثیرات قابل مشاهده ای بر چهره، به ویژه ناحیه دور چشم، داشته باشند. کم خوابی می تواند منجر به گشاد شدن عروق خونی و افزایش جریان خون در ناحیه زیر چشم شود که به تیرگی و گاهی تورم خفیف می انجامد. همچنین، خستگی می تواند تعادل مایعات بدن را مختل کرده و باعث تجمع مایع در بافت های پلک پایین شود. پف کردگی چشم ها در صبح پس از یک شب کم خوابی، تجربه شایعی است که نشان دهنده این ارتباط است. استرس نیز می تواند با تأثیر بر هورمون ها و الگوهای خواب، به طور غیرمستقیم در این امر نقش داشته باشد.

مشکلات تیروئیدی و کلیوی: علائم هشداردهنده

در برخی موارد، ورم مداوم یا شدید پلک پایین می تواند نشانه ای از یک بیماری سیستمیک زمینه ای باشد.

• بیماری های تیروئید: هم کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) و هم پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)، به ویژه بیماری گریوز (Graves’ disease)، می توانند باعث تغییراتی در بافت های اطراف چشم شوند. در کم کاری تیروئید، تجمع موکوپلی ساکاریدها در بافت ها می تواند منجر به پف آلودگی عمومی صورت و پلک ها شود. در بیماری گریوز، التهاب و تورم بافت های نرم و عضلات پشت چشم می تواند باعث بیرون زدگی چشم ها (افتالموپاتی گریوز) و تورم شدید پلک ها گردد.
• بیماری های کلیوی: کلیه ها نقش حیاتی در تنظیم تعادل مایعات و دفع مواد زائد از بدن دارند. اختلال در عملکرد کلیه ها، مانند نارسایی کلیوی یا سندرم نفروتیک (که با دفع پروتئین زیاد از ادرار مشخص می شود)، می تواند منجر به احتباس مایعات عمومی (ادم) در سراسر بدن شود. پلک ها به دلیل بافت شل خود، یکی از اولین نواحی هستند که این تورم در آن ها مشهود می شود. ورم پلک پایین که در طول روز بدتر می شود و با تورم در سایر نقاط بدن (مانند مچ پا) همراه است، باید شک به مشکلات کلیوی را برانگیزد.

افزایش سن و تغییرات ساختاری پلک

با بالا رفتن سن، تغییرات طبیعی در ساختار پوست و بافت های حمایتی پلک رخ می دهد. پوست نازک تر و کمتر الاستیک می شود، عضلات ضعیف تر می گردند و سپتوم اوربیتال (دیواره نازکی که چربی های کاسه چشم را در جای خود نگه می دارد) شل می شود. این تغییرات می توانند باعث شوند که پدهای چربی طبیعی زیر چشم به سمت جلو حرکت کرده و باعث ایجاد پف یا “کیسه”های دائمی زیر چشم شوند.

اگرچه این حالت دقیقاً مشابه تورم ناشی از التهاب یا مایع نیست، اما اغلب به عنوان “ورم” توصیف می شود و می تواند با تجمع مایع در صبح ها تشدید گردد. این تغییرات مرتبط با سن، بخشی طبیعی از روند پیری هستند اما گاهی از نظر زیبایی برای فرد ناخوشایند تلقی می شوند.

سایر علل کمتر شایع ورم زیر چشم

علاوه بر موارد فوق، دلایل دیگری نیز می توانند منجر به تورم پلک پایین شوند، هرچند شیوع کمتری دارند.

آسیب یا تروما به ناحیه چشم

هرگونه ضربه مستقیم به چشم یا نواحی اطراف آن، حتی ضربه های خفیف، می تواند باعث آسیب به عروق خونی کوچک زیر پوست و در نتیجه خونریزی داخلی (کبودی) و تجمع مایع التهابی شود. این واکنش طبیعی بدن به آسیب است و منجر به تورم و درد در ناحیه پلک پایین و گونه می شود. شدت تورم به شدت ضربه بستگی دارد.

عوارض جانبی داروها

برخی داروها می توانند به عنوان عارضه جانبی باعث احتباس مایعات یا واکنش های آلرژیک شوند که خود را به صورت تورم پلک نشان می دهند. داروهایی مانند برخی داروهای ضد فشار خون (مسدودکننده های کانال کلسیم)، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) پتانسیل ایجاد این عارضه را دارند. در صورت شروع یک داروی جدید و بروز تورم پلک، مشورت با پزشک معالج ضروری است.

گریه کردن: پاسخی فیزیولوژیک

گریه کردن، به ویژه گریه های شدید یا طولانی مدت، می تواند باعث تورم موقت پلک ها شود. این امر به دو دلیل رخ می دهد: اولاً، غدد اشکی برای تولید حجم زیادی اشک به شدت فعالیت می کنند و سیستم تخلیه اشک (مجاری اشکی) نمی تواند تمام آن را به سرعت تخلیه کند، لذا مقداری اشک روی سطح چشم و پلک ها باقی می ماند. ثانیاً، خود عمل گریه کردن باعث افزایش جریان خون به صورت و چشم ها می شود و همچنین ممکن است مالش چشم ها در حین گریه به التهاب و تورم دامن بزند. این نوع تورم معمولاً طی چند ساعت خودبه خود برطرف می شود.

چه زمانی ورم پلک پایین چشم نگران کننده است؟ علائم خطر

اگرچه بسیاری از موارد ورم پلک پایین بی خطر و خود محدود شونده هستند، اما برخی علائم و نشانه ها می توانند حاکی از یک وضعیت جدی باشند که نیازمند ارزیابی و درمان فوری پزشکی است. این علائم خطر (Red Flags) عبارتند از:

• درد شدید چشم یا اطراف آن: درد شدید می تواند نشانه عفونت جدی (مانند سلولیت اوربیتال)، التهاب شدید یا افزایش فشار داخل چشم باشد.
• تغییرات بینایی: هرگونه تاری دید ناگهانی، کاهش دید، دوبینی یا مشاهده جرقه های نور همراه با تورم پلک، باید جدی گرفته شود.
• تب: وجود تب همراه با تورم پلک، به ویژه اگر تورم قرمز و گرم باشد، قویاً مطرح کننده یک عفونت سیستمیک یا عفونت جدی چشمی مانند سلولیت اوربیتال است.
• بیرون زدگی کره چشم (پروپتوزیس): اگر چشم به سمت جلو رانده شده باشد، می تواند نشانه وجود توده، خونریزی یا التهاب شدید در پشت چشم (در کاسه چشم) باشد.
• تورم بسیار شدید و سریع: تورمی که به سرعت در حال گسترش است و باعث بسته شدن کامل چشم می شود، نیاز به بررسی فوری دارد.
• محدودیت یا درد هنگام حرکت دادن چشم: این علامت می تواند نشانه درگیری عضلات یا بافت های عمقی کاسه چشم (سلولیت اوربیتال) باشد.
• سابقه تروما یا جراحی اخیر چشم یا صورت: تورم پس از آسیب یا جراحی می تواند نشانه عارضه باشد.
• عدم بهبودی یا بدتر شدن تورم علی رغم درمان های اولیه.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم خطر، مراجعه فوری به اورژانس یا چشم پزشک اکیداً توصیه می شود. تأخیر در درمان شرایطی مانند سلولیت اوربیتال می تواند منجر به عوارض دائمی از جمله از دست دادن بینایی یا گسترش عفونت به مغز شود.

تشخیص علت ورم پلک پایین چشم

برای تعیین دقیق علت ورم پلک پایین چشم و انتخاب درمان مناسب، معمولاً مجموعه ای از اقدامات تشخیصی توسط پزشک (عمومی یا چشم پزشک) انجام می شود.

معاینه بالینی توسط پزشک

اساس تشخیص، معاینه دقیق توسط پزشک است که شامل مراحل زیر می باشد:

• گرفتن شرح حال: پزشک سؤالات مفصلی در مورد شروع و مدت زمان تورم، یک طرفه یا دوطرفه بودن آن، علائم همراه (خارش، درد، قرمزی، ترشح، تغییر دید، تب)، سابقه آلرژی، بیماری های زمینه ای (تیروئید، کلیوی، قلبی)، مصرف داروها، سابقه ضربه یا جراحی، و عادات سبک زندگی (رژیم غذایی، خواب) خواهد پرسید.
• معاینه چشمی: پزشک با استفاده از ابزارهای تخصصی مانند اسلیت لمپ (Slit Lamp)، ساختارهای مختلف چشم و پلک ها را با بزرگنمایی بررسی می کند. این معاینه شامل بررسی وضعیت پلک ها (رنگ، دما، قوام تورم، وجود توده، وضعیت لبه پلک و مژه ها)، ملتحمه، قرنیه، و سایر قسمت های قدامی چشم است. حدت بینایی، حرکات چشم و گاهی فشار داخل چشم نیز اندازه گیری می شود.
• معاینه عمومی: در صورتی که شک به علل سیستمیک وجود داشته باشد، ممکن است معاینات عمومی تری مانند بررسی وضعیت پوست، غدد لنفاوی گردن و علائم حیاتی (فشار خون، نبض، تب) نیز انجام شود.

آزمایش های تکمیلی در صورت نیاز

بر اساس یافته های شرح حال و معاینه بالینی، ممکن است انجام برخی آزمایش های تکمیلی برای تأیید تشخیص یا رد سایر علل ضروری باشد:

• آزمایش های آلرژی: در موارد مشکوک به آلرژی، ممکن است تست های پوستی یا آزمایش خون برای شناسایی آلرژن های خاص توصیه شود.
• آزمایش خون: برای بررسی عملکرد تیروئید (TSH, T4)، عملکرد کلیه ها (اوره، کراتینین، آزمایش ادرار)، شمارش سلول های خونی (CBC برای بررسی علائم عفونت) و مارکرهای التهابی (ESR, CRP) ممکن است درخواست شود.
• کشت ترشحات: اگر ترشح چرکی از چشم یا پلک وجود داشته باشد، ممکن است نمونه ای برای کشت و تعیین نوع باکتری و حساسیت آن به آنتی بیوتیک ها ارسال گردد.
• تصویربرداری: در موارد نادر و پیچیده، به ویژه در صورت شک به سلولیت اوربیتال، تومور، یا مشکلات سینوسی، ممکن است از روش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن (CT Scan) یا ام آرآی (MRI) استفاده شود.
• بیوپسی (نمونه برداری): در موارد بسیار نادر، اگر توده مشکوکی در پلک وجود داشته باشد که به درمان های معمول پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به نمونه برداری (بیوپسی) برای بررسی آسیب شناسی باشد.

رویکردهای درمانی برای تورم پلک تحتانی

درمان ورم پلک پایین کاملاً به علت ورم پلک پایین چشم بستگی دارد. رویکردها از درمان های ساده خانگی تا مداخلات پزشکی پیچیده متغیر هستند.

درمان های خانگی و خودمراقبتی

برای موارد خفیف و علل شایع مانند آلرژی خفیف، خستگی یا احتباس مایعات جزئی، اقدامات زیر می توانند کمک کننده باشند:

• کمپرس سرد: قرار دادن کمپرس سرد (مانند یک پارچه تمیز آغشته به آب سرد یا کیسه یخ پیچیده شده در حوله) روی پلک های بسته به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، چند بار در روز. سرما باعث انقباض عروق خونی و کاهش نشت مایع و التهاب می شود.
• بالا نگه داشتن سر: هنگام خواب، استفاده از یک بالش اضافی برای بالاتر نگه داشتن سر نسبت به بدن می تواند به تخلیه بهتر مایعات از ناحیه صورت و کاهش پف صبحگاهی کمک کند.
• شستشوی چشم: در صورت وجود ترشح یا احساس جسم خارجی، شستشوی ملایم چشم با محلول های استریل نرمال سالین (آب نمک فیزیولوژیک) می تواند مفید باشد.
• کاهش مصرف نمک: محدود کردن مصرف غذاهای شور و فرآوری شده می تواند به کاهش احتباس مایعات عمومی بدن و در نتیجه کاهش تورم پلک کمک کند.
• خواب کافی: اطمینان از داشتن خواب کافی و با کیفیت (معمولاً ۷-۹ ساعت در شب) برای کاهش خستگی و بهبود تعادل مایعات بدن ضروری است.
• مدیریت آلرژی: شناسایی و اجتناب از تماس با آلرژن های شناخته شده (مانند گرد و غبار، گرده، حیوانات خانگی) بسیار مهم است. استفاده از عینک آفتابی در فضای باز و تمیز نگه داشتن محیط خانه می تواند کمک کننده باشد.
• بهداشت پلک: در موارد بلفاریت، شستشوی روزانه لبه پلک ها با آب گرم و شامپو بچه رقیق شده یا پدهای مخصوص پاک کننده پلک، برای حذف پوسته ها و چربی اضافی ضروری است. کمپرس گرم نیز می تواند به باز شدن غدد مسدود شده کمک کند.

درمان های دارویی تجویزی

اگر درمان های خانگی کافی نباشند یا علت ورم نیاز به مداخله دارویی داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• آنتی هیستامین ها: برای کنترل ورم و خارش ناشی از آلرژی، قطره های چشمی آنتی هیستامین یا داروهای خوراکی آنتی هیستامین تجویز می شوند.
• قطره های استروئیدی (کورتون): این قطره ها اثر ضدالتهابی قوی دارند و برای موارد شدید آلرژی یا سایر التهابات چشمی غیرعفونی استفاده می شوند. مهم: استفاده از قطره های استروئیدی باید حتماً تحت نظر چشم پزشک باشد، زیرا مصرف طولانی مدت یا نامناسب آن ها می تواند عوارض جدی مانند افزایش فشار چشم (گلوکوم) و آب مروارید (کاتاراکت) ایجاد کند.
• آنتی بیوتیک ها: در صورت وجود عفونت باکتریایی (گل مژه، بلفاریت عفونی، کنژنکتیویت باکتریایی، سلولیت)، پمادها یا قطره های آنتی بیوتیک موضعی یا آنتی بیوتیک های خوراکی تجویز می شوند. برای عفونت های جدی مانند سلولیت اوربیتال، آنتی بیوتیک های وریدی در بیمارستان لازم است.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): گاهی قطره های چشمی NSAID برای کاهش التهاب و درد خفیف استفاده می شوند.
• داروهای دیورتیک (ادرارآور): در مواردی که تورم پلک ناشی از احتباس مایعات سیستمیک (مانند مشکلات قلبی یا کلیوی) باشد، ممکن است پزشک داروهای دیورتیک برای کمک به دفع مایعات اضافی بدن تجویز کند.

مداخلات پزشکی و جراحی

در برخی شرایط خاص، ممکن است نیاز به اقدامات تهاجمی تر باشد:

• تخلیه شالازیون یا گل مژه: اگر شالازیون بزرگ باشد، به درمان های دارویی و کمپرس گرم پاسخ ندهد یا از نظر زیبایی مشکل ساز باشد، چشم پزشک می تواند با یک جراحی کوچک سرپایی آن را تخلیه کند. گل مژه های بزرگ و چرکی نیز گاهی نیاز به تخلیه دارند.
• جراحی بلفاروپلاستی: برای رفع پف و کیسه های زیر چشم ناشی از افزایش سن و تغییرات ساختاری، جراحی زیبایی پلک (بلفاروپلاستی تحتانی) انجام می شود که طی آن پوست اضافی و چربی های بیرون زده برداشته یا جابجا می شوند.
• درمان بیماری های زمینه ای: اگر علت ورم پلک پایین چشم یک بیماری سیستمیک مانند مشکلات تیروئید یا کلیوی باشد، درمان اصلی باید بر کنترل و مدیریت آن بیماری زمینه ای متمرکز شود. با درمان موفقیت آمیز بیماری اصلی، تورم پلک ها نیز معمولاً بهبود می یابد.

پیشگیری از ورم پلک پایین: راهکارهای عملی

اگرچه نمی توان از همه علل ورم پلک پایین پیشگیری کرد، اما رعایت برخی نکات می تواند خطر بروز آن را کاهش دهد:

• رعایت بهداشت چشم و پلک: شستن مرتب دست ها قبل از لمس چشم، پاک کردن کامل آرایش چشم قبل از خواب، و در صورت لزوم، رعایت بهداشت لبه پلک (در افراد مستعد بلفاریت).
• مدیریت آلرژی ها: شناسایی و دوری از آلرژن ها، مصرف داروهای ضدآلرژی طبق دستور پزشک در فصول یا شرایط خاص.
• رژیم غذایی سالم و کم نمک: کاهش مصرف نمک و غذاهای فرآوری شده، افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات تازه.
• نوشیدن آب کافی: حفظ هیدراتاسیون مناسب بدن با نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز.
• خواب کافی و باکیفیت: داشتن برنامه خواب منظم و اطمینان از استراحت کافی.
• استفاده صحیح از لوازم آرایشی: استفاده از محصولات معتبر و هایپوآلرژنیک، عدم استفاده مشترک از لوازم آرایش چشم، و تعویض منظم محصولاتی مانند ریمل.
• محافظت از چشم در برابر آفتاب و آسیب: استفاده از عینک آفتابی استاندارد و عینک محافظ در شرایط لازم.
• معاینات منظم چشم پزشکی: انجام معاینات دوره ای چشم پزشکی، به ویژه در صورت داشتن بیماری های زمینه ای یا سابقه مشکلات چشمی، برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی.

جدول خلاصه علل شایع ورم پلک پایین

پرسش های متداول

• آیا ورم پلک پایین همیشه نشانه بیماری جدی است؟
  • خیر، در بسیاری از موارد، علت ورم پلک پایین چشم مسائل کم اهمیت تری مانند آلرژی خفیف، کم خوابی یا گریه کردن است. با این حال، در صورت همراهی با علائم خطر (مانند درد شدید، تغییر دید، تب) یا اگر تورم مداوم و بدون بهبودی باشد، حتماً باید توسط پزشک بررسی شود تا علل جدی تر رد شوند.
• چه مدت طول می کشد تا ورم پلک پایین خوب شود؟
  • مدت زمان بهبودی کاملاً به علت زمینه ای بستگی دارد. تورم ناشی از گریه یا کم خوابی ممکن است طی چند ساعت تا یک روز برطرف شود. ورم ناشی از آلرژی با درمان مناسب معمولاً ظرف چند روز بهبود می یابد. گل مژه و شالازیون ممکن است یک تا چند هفته طول بکشند تا کاملاً رفع شوند. تورم ناشی از علل سیستمیک تا زمانی که بیماری اصلی کنترل نشود، ممکن است ادامه یابد.
• آیا آرایش کردن می تواند باعث ورم پلک پایین شود؟
  • بله، استفاده از لوازم آرایشی، به ویژه محصولات تاریخ گذشته یا نامرغوب، می تواند باعث واکنش آلرژیک یا درماتیت تماسی در پوست حساس پلک ها و ایجاد تورم شود. همچنین، باقی ماندن آرایش چشم در طول شب می تواند باعث انسداد غدد پلکی و ایجاد التهاب (مانند بلفاریت یا شالازیون) گردد. پاک کردن کامل آرایش قبل از خواب و استفاده از محصولات مناسب اهمیت زیادی دارد.
• فرق پف زیر چشم با ورم پلک پایین چیست؟
  • اگرچه این دو عبارت گاهی به جای هم به کار می روند، اما تفاوت های ظریفی وجود دارد. “پف زیر چشم” اغلب به کیسه های چربی یا شلی پوست ناشی از افزایش سن اشاره دارد که حالت مزمن تری دارند. “ورم پلک پایین” معمولاً به تورم حادتر ناشی از تجمع مایع یا التهاب اشاره دارد که می تواند به دلایل مختلفی مانند آلرژی، عفونت یا احتباس مایعات ایجاد شود. البته این دو حالت می توانند همزمان وجود داشته باشند.
• آیا کم کاری تیروئید می تواند علت ورم پلک پایین چشم باشد؟
  • بله، کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) می تواند باعث تجمع موادی به نام موکوپلی ساکارید در بافت های همبند سراسر بدن، از جمله پوست صورت و پلک ها شود. این امر منجر به یک نوع پف آلودگی یا تورم غیرگوده گذار، به خصوص در ناحیه دور چشم می شود که به آن میکزادم (Myxedema) گفته می شود. بنابراین، در موارد ورم مزمن و بدون علت مشخص پلک، بررسی عملکرد تیروئید لازم است.
• بهترین درمان خانگی برای ورم پلک پایین چیست؟
  • بهترین درمان خانگی بستگی به علت دارد. با این حال، کمپرس سرد اغلب به عنوان یک اقدام اولیه مفید برای کاهش التهاب و تورم ناشی از علل مختلف (آلرژی، ضربه خفیف، خستگی) در نظر گرفته می شود. برای بلفاریت و شالازیون/گل مژه، کمپرس گرم و بهداشت پلک اهمیت بیشتری دارند. کاهش مصرف نمک و خواب کافی نیز به طور کلی مفید هستند. اما تأکید می شود که درمان خانگی جایگزین تشخیص و درمان پزشکی، به ویژه در موارد شدید یا مداوم، نیست.

نتیجه گیری

ورم پلک پایین چشم، اگرچه اغلب ناشی از شرایط خوش خیم و گذرا است، اما می تواند طیف وسیعی از علل، از واکنش های آلرژیک و عفونت های موضعی گرفته تا بازتابی از بیماری های سیستمیک یا تغییرات ناشی از افزایش سن را در بر گیرد. درک صحیح علت ورم پلک پایین چشم برای مدیریت مؤثر آن حیاتی است. شناسایی علائم همراه، توجه به علائم خطر و در صورت لزوم، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب، گام های اساسی در برخورد با این وضعیت هستند. اقدامات پیشگیرانه مانند رعایت بهداشت چشم، مدیریت آلرژی ها و حفظ سبک زندگی سالم نیز می توانند در کاهش احتمال بروز این مشکل مؤثر باشند.

دکتر صدوق، به عنوان یکی از مراجع تخصصی پیشرو در زمینه اطلاعات چشم پزشکی، همواره در تلاش است تا با ارائه محتوای دقیق و به روز، سطح آگاهی شما را در مورد سلامت چشم ارتقا دهد. امیدواریم این مقاله جامع برای شما مفید واقع شده باشد.